Wikijunior:Dinosaures/Tirannosaure

Dinosaures

Tirannosaure Rex Estegosaure Allosaure Apatosaure Pterosaures Triceratòps Plesiosaures Velociraptor Herrerasaure Anquilosaure Iguanodon Brontosaure

Lo Tirannosaure rex (es a dire Rei dels Tirannosaures), o T. rex coma se ditz per far cort, èra un dinosaure que viviá sus Tèrra fa aperaquí 65 a 70 milions d'annadas, pendent lo periòde cretaci. Lo T. rex es un dels dinosaures carnivòrs mai importantas que foguèsse estat descobèrt. Sonque un anquilosaure, un triceratòps, o un autre tirannosaure se podiá afrontar e resistir a aqueste carnivòr.

Un T. rex vist dempuèi l'exterior del Musèu Senckenberg en Alemanha.

Cossí èran?

Una esqueleta de T. rex al Musèu Smithsonian d'Istòria Naturala (Estats Units)

Lo Tirannosaure rex podiá aténher una longor de 13 mètres e una nautor de 5 mètres, e pesava entre 4 e 6 tonas - es a dire qu'èran fòrça mai longs qu'un autobús e plan mai pesucs qu'un elefant. Possedissiá a forward tilt, de maissas prigondas, de dents grandassas, una coa plan longa, e de braces pichonèls (coneguts tanben coma forelimbs). La maissa del T. rex soleta mesurava mai o mens 1,3 mètres de long ont cabián entre cinquanta e seissanta dents potentas bone-crunching teeth qu'arribavan dins qualques cases fins a 10 centimètres de long. Sos braces èran fòrça stubby, no longer que los d'un èsser uman. Èran plan forçuts e podián levar fins a dos cents quilogramas, pr'aquò èran pas pro longs per se poder tocar l'un l'autre! Lo T. rex se teniá sus doas pautas posterioras potentas, each ending with un pè de tres artelhs, que se sarrava al pè d'un aucèl, mas un pauc mai grosset. Avián tanben un cran gigantesc qu'èra equilibrat per una coa plan longa e pesuga.

A un moment, se cresiá que lo T. rex èra lo predador mai grand qu'aguèsse viscut sus Tèrra. En 1995 de parts d'un predador que sembla encara mai enòrme que lo T. rex foguèron trobats en Argentina! Foguèt sonat Gigantosaure, èra d'aperaquí 45 ft de long (about a meter [yard] longer que lo T. rex). There have also been de parts de dinosaures carnivòrs mai gròsses dempuèi, coma l'espinosaure e lo chacarodontosaure.

Qué manjavan?

Lo T. rex èra un dinosaure grand manjaire de carn. Probablament èra lo predador dominant de son environa, çò que vòl dire que se situava en cima de la cadena alimentària. Se sap que se noirissiá d'autres dinosaures de talha importanta, coma los edmontosaures, los anatotitans, e los triceratòps, e probablament podiá engolir de dinosaures mai menuts en un sòl mossèc.

Un scientific pensa que lo T. rex èra un scavenger (un animal que se manja d'animals que son ja mòrts). He argues que seriá benlèu pas estat pro rapid per poder agantar sas prey. D'autres scientifics creson que lo T. rex probable a l'encòp scavenged e caçava, coma la part màger dels living meat-eaters (coma los tigres e los leons). De mossegadas de T. rex son estadas remarcadas suls òsses d'un edmontosaure e d'un triceratòps que se reviscolèron de sas nafras mòstran que los tirannosaures caçavan de segur almens de quand en quand- e tanben que sa prey aviá de còps que i a pro d'astre per poder escapar.

Demest las causas que lo T. rex podiá pas manjar i a las gents. L'espècia umana apareguèt pas sus la planeta abans over 60 milions d'annadas mai tard, plan tròp tard per èsser esparaurugat d'èsser acaçat per un T. rex.

A quina epòca vivián?

Los tirannosaures vivián aperaquí 70 a 65 millions d'annadas enrè dins the late Cretaceous Period. Lo T. rex foguèt dels darrièrs dels dinosaures gròsses. Coma totes los dinosaures, lo T. rex viviá pendent l'èra mesozoïca.

Qual èra son abitat?

Se pensa que los tirannosaures vivián dins las sèlvas, a ras dels rius, e dins d'airals qu'èran open. Las sasons temperadas podrián èsser estadas mai favorablas als tirannosaures. D'unes fossils son estats trobats dins l'oèst America del nòrd e possiblament en Asia.

Una traça de pauta del T. rex.

Cossí foguèron descobèrts?

Lo caçaire de fossils Barnum Brown trobèt lo primièr fossil de tirannosaure en 1902. Lo nom tirannosaure was not the dinosaur's name abans 1905, nom que lo donèt Henry Fairfield Osborn. Actualament son aperaquí 3.000 fossils de tirannosaures que son estats descobèrts, from pieces of teeth fins a d'esqueletas gaireben completas. Sonque una possibla marca de pè de tirannosaure es estada trobada.

Las causas que sabèm pas encara?

• La color de sa pèl. L'element que podèm pas determinar a partir dels fossils es sa color!
• Se lo T. rex aviá de plomas, d'escatas, o totas doas causas. D'unes de sos cosins tenián de plomas coma los aucèls, mentre que d'autres avián d'escatas.
• Se lo T. rex èra sonque un scavenger o un scavenger e un caçaire. There are pas tòp d'animals caçaires que will not scavenge, e pas gaire de scavengers que caçan pas jamai.
• Se lo T. rex podiá córrer lèu-lèu o se sonque podiá caminar.